1962 – Jaarverslag fragmenten

Verslag van de Buitengewone Algemene Vergadering
van de Vereeniging tot Christelijke verzorging van Geestes- en Zenuwzieken, gehouden op 26 januari 1962 op het Centraal Kantoor der Vereeniging te ‘s-Gravenhage.

~~~~~~~~~~~~~~

1. Opening

De Voorzitter, Prof. Dr. H.N. Ridderbos, opent om kwart voor vier de vergadering en deelt mede, dat van de gemeente Zuidlaren en van het Rijk verzoeken zijn binnengekomen tot afstand van een drietal stroken grond van het stichtingsterrein van Dennenoord, welke transacties goedkeuring behoeven van de Algemene Vergadering.

2. Verkoop terreinen

Voor wegenaanleg heeft de gemeente Zuidlaren behoefte aan twee stroken grond van het stichtingsterrein, te weten: een strook van plusminus 400 meter lang en 6 meter breed langs de Schipborgerweg en een strook van plusminus 500 meter lang en 1½ meter breed langs de Tienelsweg. De gemeente zou deze grond willen kopen tegen een prijs van respectievelijk f 0,35 en f 1,- per m², hetgeen door deskundigen redelijke prijzen worden geacht.

Rijkswaterstaat verzoekt afstand te doen van een strook grond van het stichtingsterrein van Dennenoord, ter grootte van 36.326 ha voor een bedrag van f 34.335,10 ten behoeve van de aanleg van een verkeersweg Assen-Groningen.
Voor bovengenoemde verkopen wordt goedkeuring gevraagd.
De vergadering kan zich er mede verenigen, dat zowel aan de gemeente Zuidlaren als aan het Rijk bedoelde stroken grond worden afgestaan.

3. Sluiting

De heer Brouwer spreekt het dankgebed uit, waarna de voorzitter de vergadering sluit.

~~~~~~~~~~~~~~

Verslag van de Algemene Vergadering
Vereeniging tot Christelijke verzorging van Geestes- en Zenuwzieken, gehouden op 19 oktober 1962 op de inrichting Bloemendaal te Loosduinen.

~~~~~~~~~~~~~~

Opening.

In aansluiting aan de vergadering van het Algemeen Bestuur opent om drie uur de voorzitter, Prof. Dr. H.N. Ridderbos, de vergadering en laat zingen vers 1 van Ps. 138.

Mededelingen.

Voor het verslag over het jaar 1961, krachtens artikel 6 van de Statuten aan de Algemene Vergadering door het Algemeen Bestuur uit te brengen, wordt door de voorzitter verwezen naar het jaarverslag dat aan de leden is toegezonden.
Van de gelegenheid om over dit rapport nader vragen te stellen, wordt door de aanwezigen geen gebruik gemaakt. Het verslag wordt vastgesteld.

Goedkeuring van de Jaarrekening over 1961.

De Balans en de Resultatenrekening over het jaar 1961 zijn gepubliceerd in het jaarverslag der Vereeniging over dat jaar. Genoemde stukken ontvangen de goedkeuring der vergadering. De penningmeester wordt gedechargeerd en wordt dank gebracht voor al het werk door hem en zijn medewerkers verricht.

Verkiezing van Bestuursleden.

Aan de beurt van aftreden zijn de heren: Dr. K.J. Boeijinga (Bloemendaal), A.M. Brouwer (Valeriuskliniek), Dr. I.N.Th. Diepenhorst (Wolfheze) en Ir. K.H. Vixseboxse (Veldwijk), die allen herkiesbaar zijn. Na gehouden schriftelijke stemming blijken bovengenoemde heren met algemene stemmen te zijn herkozen. Als nieuwe leden voor het Algemeen Bestuur worden ter benoeming voorgedragen de heren Mr. W.S. Da Costa en Drs. S. Feitsma, respektievelijk in de vakature Prof. Dr. A. Sizoo en ter uitbreiding van het college. Deze heren worden, na schriftelijke stemming gekozen.

Verkiezing van de Commissie tot het nazien der rekening over het jaar 1962 volgens artikel 10 der Statuten.

Overeenkomstig het voorstel worden de heren A. van Engen te Delft, Mr. H.J. van Houte te ‘s-Gravenhage, Mr. D.W.O.A. Schut te Amsterdam als leden van deze commissie gekozen en als secundus de heer Mr. P.L. Dijk, notaris te Amsterdam.
Na de pauze verleent de voorzitter het woord aan Ds. F.H. Vonk, geestelijk verzorger van de inrichting Bloemendaal, voor het houden van zijn referaat over het onderwerp: ,,Infantiliteit en geestelijk leven”.

INFANTILITEIT EN GODSDIENSTIG LEVEN.

Sluiting.

De voorzitter brengt nogmaals dank aan Ds. Vonk voor de wijze waarop hij dit referaat heeft gehouden en dankt ook degenen die aan de bespreking hebben deelgenomen, waarbij hij opmerkt, dat de behandeling van dit onderwerp voor velen ongetwijfeld een ander licht op deze kant van de psychiatrische behandeling van onze patiënten zal hebben geworpen, hoewel vele kwesties hiermede nog niet zijn opgelost.
Tevens spreekt hij namens de vergadering woorden van erkentelijkheid tot het stichtingsbestuur en de geneesheer-directeur van Bloemendaal voor de goede ontvangst op deze dag.
Na het zingen van Psalm 150 vers 1 en dankgebed van Ds. Talsma, wordt de vergadering gesloten.

~~~~~~~~~~~~~~

Dennenoord te Zuidlaren

Geopend 28 november 1895

~~~~~~~~~~~~~~

De eerste taak van een psychiatrische inrichting is het opnemen van alle mensen uit de samenleving die voor psychiatrische observatie, verpleging en behandeling in aanmerking komen en niet elders een betere verzorging kunnen vinden.
Het is verontrustend dat het tekort aan psychiaters en verpleegsters nog altijd grenzen stelt aan de uitvoering van die taak, zodat aan de aanvragen voor de opneming slechts gedeeltelijk kan worden voldaan. Met een gemiddelde bezetting van 7 afdelingsgeneeskundigen, 2 assistent-geneeskundigen en 198 verplegenden werden in totaal 1521 patiënten verpleegd, waarvan er 466 in de loop van het jaar werden opgenomen en 448 werden afgevoerd. Het totale aantal aanvragen voor een opneming bedroeg 908. Het blijkt dus, dat 542 maal niet geholpen kon worden, terwijl dit wel nodig was. Dit is niet een gevolg van plaatsgebrek, daar de doorstromingscapaciteit verdubbeld zou kunnen worden, indien het aantal psychiaters en verpleegsters niet beneden het vereiste optimum was gebleven.
Onder de genomenen nam het aantal psychisch gestoorden van 65 jaar en ouder met 27% een belangrijke plaats in. Ook van de afgevoerden bleek 27% ouder dan 65 jaar te zijn geweest. Aan de problemen die verbonden zijn aan de behandeling en verzorging van deze oudere patiënten werd veel aandacht besteed. De juiste oplossingen zijn ook hier in de eerste plaats afhankelijk van het aantal artsen en verpleegsters en pas in de tweede plaats van het aantal bedden, zalen en gebouwen.
Op 1 juni trad zr. A.J. Boerema in dienst met de speciale taak, zich aan de geriatrische problemen van Dennenoord te wijden. Zij is begonnen met het bestuderen van de wijze waarop het ontslag van herstelde of genoegzaam herstelde bejaarden zo goed en zo snel mogelijk voorbereid en geeffectueerd kan worden, ervan uitgaande dat de opnemingscapaciteit voor deze categorie van patiënten voldoende zou zijn.
Het onderwijs aan leerling-verplegenden stelde hoge eisen aan de geneeskundigen, nu voor alle leerjaren twee maal per jaar examen moest worden afgenomen. Aan vooraspiranten werd ook dit jaar een aantal vooropleidingscursussen gegeven die 6 weken duurden. In het programma van deze vooropleiding werden enige belangrijke verbeteringen aangebracht, waardoor ze nog meer profijt geven.
Op 3 juni overleed op 61-jarige leeftijd de stafverpleger H. van der Ploeg, slechts enkele weken nadat hij 40 jaar in dienst der Vereniging geweest was. Dankbaar herdenken wij wat hij voor patiënten en medeleden van het personeel heeft betekend.
De verplegers J. Janssens en A. Hekman waren op resp. 27 februari en 5 april 40 jaar in dienst der Vereniging.
Ook dit jaar werden weer verschillende bezoekers uit binnen- en buitenland ontvangen, die van het werk in de inrichting kennis wilden nemen.
Op de gebruikelijke wijze werden refereeravonden voor de medische staf gehouden en ook vond de bespreking van het werk aan de hand van patiëntendemonstraties op dinsdagmiddag en bij het uitboeken van de afgevoerde patiënten op vrijdagmorgen geregeld voortgang.

De volgende publicaties verschenen:

A. van Haeringen:

De bepaling van barbituraten in
bloed en urine. Pharm. Weekblad
1962, 97 blz. 173-190.

Dr. J. Venema:

Depressie, schuld en zonde.
Bezinning 17e jaargang – 1962 –
no. 6

Dr. J.a. De Wilde:

Het zelfmoordprobleem buiten en
binnen de psychiatrische inrich-
ting.

De grenzen van het geestelijk ge-
stoord zijn.
Bezinning 17e jaargang – 1962 –
no. 6.

Patiënten.

De gemiddelde bezetting was 1020 patiënten (in 1961: 1015). Er was een accres van 19 (in 1961 een decres van 33).

Behandeling en verpleging.

Door de intensieve psychiatrische revalidatie van defecteuze en resocialisatie van zonder defect genezen patiënten konden ook dit jaar weer goede resultaten worden bereikt. Er ontstaat geleidelijk aan meer inzicht in de problemen waar het bij deze procedures nu eigenlijk om gaat.
In de medicamenteuze therapiën kwamen geen principiële veranderingen. Ook de indicaties en toepassingen van de voor bepaalde ziektetoestanden nog altijd onovertrefbare electroshockbehandeling bleven dezelfde.

Electro-encephalografie.

In het afgelopen jaar bleek opnieuw dat het E.E.G. een belangrijk hulpmiddel vormt bij het klinisch onderzoek van psychiatrische patiënten. Behalve bij nieuw opgenomen gevallen, werd bij chronische patiënten met defecttoestanden een regelmatig, soms serie-onderzoek verricht, waardoor interessante gegevens aan het licht kwamen.
In samenwerking met de afdeling neuropathologie kon tot een nauwkeuriger omschrijving worden gekomen van de beelden bij arteriosclerosis cerebri en cerebrale atrofie. Een onderzoek werd begonnen naar het optreden van epileptische manifestaties in de E.E.G.’s van schizofrene patiënten.
Medewerking is verleend aan het verzamelen van gegevens ten dienste van het schizofrenie-symposium 1963 te Utrecht.
Er werden in totaal 536 E.E.G.’s vervaardigd. Het Trioponskaartensysteem bewees goede diensten.
Vergaderingen van de Ned. Vereniging voor Electro-encephalografie en Klinische Neurophysiologie alsmede verdere besprekingen werden regelmatig bijgewoond.

Klinische Psychologie.

Het klinisch-psychologisch werk vond op de gebruikelijke wijze voortgang. Naast het onderzoek van de observatiepatiënten hielden wij ons intensief bezig met vragen op onderzoektechnisch gebied.
Bij de uitwerking van het researchprogramma betreffende intelligentieverval was onder meer gebleken dat bepaalde premissen in de testpraxis met name bij de chronische patiënten niet opgaan; wij denken bijvoorbeeld aan de waarde die aan gestoorde prestaties bij de Bourdon-Wiersma concentratietest moet worden toegekend. Op dit terrein maken ook statistische voetangels en klemmen het vinden van een oplossing niet eenvoudig.
Een ander programmapunt betrof het nagaan van de praktische hoedanigheden van de Groninger Intelligentie Test in de klinische situatie. Niet dat we aan haar bruikbaarheid twijfelden, integendeel, doch het hanteren van een nieuwe uitvoerige en gevarieerde onderzoekmethode als de G.I.T. vereist evaluering wat betreft de wisselende relaties tussen test, proefpersoon en proefleider.
Het routine-onderzoek van patiënten bleek gebaat te zijn bij een gerichte vraagstelling van de afdelings-geneesheer. Hierdoor werden niet alleen overbodige uitweidingen voorkomen, doch bleef het psychodiagnostisch bezig zijn de essentie van de klinische psychologie, waardoor de mogelijkheden en grenzen in het samenspel tussen de psycholoog en psychiater duidelijker werden.

Arbeidstherapie.

In de theoretische benadering van de problemen die de arbeidstherapie oproept, speelde in het afgelopen jaar een zuiverder grensbepaling de hoofdrol. In de vergaderingen van de arbeidstherapiecommissie kwam dit onderwerp herhaalde malen ter sprake; speciaal de grens ten opzichte van de economische gerichtheid van sommige bedrijven. Deze dienen niet afhankelijk te zijn van de arbeidstherapeutische  doelstellingen. De naaikamer werd daarom afgesplitst, al bleven er nog enkele patiënten werken. Het werk op de linnenkamer werd van groot belang geacht, zodat deze groep gehandhaafd bleef.
De arbeidstherapeutische mogelijkheden voor de geriatrische patiënten werd aan een speciaal onderzoek onderworpen. De hier aanwezige mogelijkheden vormen een grensgebied tussen arbeidstherapie, vormingswerk en verpleegdienst. Op praktische gronden bleven de hier werkzame werkkrachten voorlopig ingedeeld bij de arbeidstherapie. Gezien de moeilijkheid voor dit werk geschikte personen aan te trekken kon nog niet in elk daarvoor in aanmerking komend paviljoen het gemaakte plan worden gerealiseerd.
Het aantal patiënten, geschikt voor buitenobjecten, nam af, zodat hier een inkrimping van de werkzaamheden moest plaatsvinden.
De weefkamer werd uitgebreid. De vorderingen in het weven zijn van dien aard, dat er thans japonstoffen worden geproduceerd van zeer goede kwaliteit. Tevens werd gestart met een pottenbakkerij. Door de stagnatie bij de aanschaffing van de oven konden de producten nog niet geheel worden afgwerkt.
Het ruimtetekort werd steeds sterker gevoeld. Ter vervanging van de in het Noorder-Sanatorium gebruikte ruimten werden plannen gemaakt voor de bouw van een houten barak. Daar de vereiste vergunningen nog niet afgegeven werden, kon de bouw nog niet worden gerealiseerd. Ook werden voorbereidingen getroffen om te komen toto de bouw van een loods ter vervanging van paviljoen 5, waar tijdelijk een deel van de arbeidstherapie moest worden ondergebracht. Gezien de toestand waarin dit gebouw verkeert, is verwerkelijking hiervan op korte termijn noodzakelijk.
In samenwerking met het vormingswerk werd begonnen met een uur sport per week voor verschillende groepen uit de arbeidstherapie. De eerste indrukken hierover waren gunstig.
Er werd gestart met een eerstejaarscursus voor arbeidstherapieleidsters, waaraan door 10 personen werd deelgenomen. De tweedejaarscursus werd gevolgd door 8 personen.

Gezinsverpleging.

Het aantal gezinspatiënten bleef stijgen en wel van 47 tot 53. Er werden 23 patiënten voor het eerst in een gezin geplaatst, terwijl 6 patiënten direct vanuit het gezin konden worden ontslagen. Het aantal mutaties bedroeg 46. Eén mannelijke en 3 vrouwelijke patiënten werkten als volontair buiten de inrichting. Nog steeds blijkt de gezinsverpleging een waardevolle schakel in het proces der readaptatie, vooral van de langdurig verpleegden.

Gezondheidstoestand der patiënten.

Tuberculose bij patiënten van de eigen inrichting is een steeds minder voorkomende ziekte. De preventie is er niet minder belangrijk om. Het preventief gedeelte heeft in nauwe samenwerking met de consulent-longarts alle aandacht. Dit werk staat en valt met een waterdichte controleregeling.
Er deed zich in het verslagjaar één geval van paratyphus voor, dat na therapie snel herstelde.
De geriatrie staat in het  middelpunt van de belangstelling. In 1962 waren 27% de opgenomen patiënten ouder dan 65 jaar. Het aantal bejaarden in Dennenoord bedraagt omstreeks 350, waarvan 200 bejaarden. Bij de verdeling naar leeftijd blijkt 28% van de mannen, 37% van de vrouwen ouder dan 65 jaar te zijn. Het is begrijpelijk dat zoveel bejaarden bijzondere problemen met zich meebrengen, wat betreft geneeskundige verzorging, reactivering, huisvesting, etc. In vele paviljoenen werden de drempels verwijderd om struikelen van oudere mensen zoveel mogelijk te voorkomen. Door onze consulent-chirurg wordt bij de therapie van fracturen (bijv. heupfracturen) en naar gestreefd een methode toe te passen, waarbij zo snel mogelijk mobilisatie uitvoerbaar is.
Het ontbreken van een physica-therapeut wordt als een groot gemis gevoeld. Het is nog niet gelukt hier de juiste oplossing voor te vinden. Bij nog geen 10% van de bejaarden is volledige bedverpleging nodig.
In 1962 overleden 89 patiënten. Bij 71 van hen werd obductie verricht.
In de afdeling voor röntgenologie werden vervaardigd:

Apotheek.

De toediening van de geneesmiddelen aan de patiënten blijkt vaak enige moeilijkheden op te leveren. Soms is men er niet zeker van of tabletten zijn doorgeslikt of worden geweigerd; bij oudere patiënten zijn er vaak slikbezwaren. De apotheek kan in vele gevallen hulp bieden door het bereiden van dranken, poeders of pillen.
Vooral de suspensie is als dispenseervorm geliefd; uit een voorlopig onderzoek bleek dat de meeste psychofarmaca in deze vorm enige weken houdbaar zijn. Door de uitbreiding van het aantal receptien voor poeders werd de aanschaffing van een poederverdeel- en vouwmachine zeer urgent.
De uitgifte van de geneesmiddelen op naam van de patiënt bood een goede mogelijkheid tot controle over het gebruik ervan en gaf tevens een beter begrip over de juiste toedieningsvorm. Door al deze bemoeienissen werd het werk in de apotheek aanzienlijk uitgebreid; de personeelsbezetting bestaande uit de apotheker en 2 apothekersassistenten voldoet aan de eisen diet werk aan ons stelt.
Het gebruik van psychofarmaca beweegt zich nog steeds in stijgende lijn. Bij een bezetting van 1070 patiënten, gebruikten geregeld 650 patiënten (60%) psychofarmaca; in 1961 was dit aantal 560 (53%); in 1960: 500 (45%).
De belangrijkste middelen zijn:

Van de steeds nieuw aangeboden geneesmiddelen op dit gebied blijkt vaak na enige tijd dat hun eigenschappen niet veel verschillen met de reeds gebruikte, zodat ze zich geen vaste plaats in het arsenaal kunnen verwerven.
In het najaar werd begonnen met een centrale sterilisatie van injectiespuiten en naalden. Toegepast wordt het z.g. Francis systeem. Hierbij wordt een schoongemaakte spuit met een passende naald eraan bevestigd in een speciale aluminium huls gelegd. De huls wordt gesloten met een z.g. scheurcapsule. De sterilisatie heeft dan plaats in een snelwerkende autoclaaf gedurende in totaal 1 uur. De spuiten worden dan droog en gereed voor direct gebruik afgeleverd. Het verbruik wordt geschat op ongeveer 20.000 spuiten en ongeveer 5000 overige instrumenten per jaar; de supervisie berust bij de apotheker.

Klinisch-chemisch laboratorium.

De routineverrichtingen van het laboratorium verschillen niet veel met die van vorig jaar. Er werden dit jaar echter wel veel meer electroforeses van serum en liquor uitgevoerd. Met de electroforese op agar werd een begin gemaakt; er werd een speciale electroforesebak en een doormeetapparaat voor aangeschaft. Als eerste voordelen zijn te noemen de snelle uitslag van de bepaling (binnen één dag), de geringe hoeveelheid benodigd eiwit, zodat met ongeveer 3 ml liqour een redelijk beeld verkregen wordt en de scherpe scheiding van de verschillende fracties.
Voorts werd dit jaar een snelle en nauwkeurige bepaling van barbituraten in serum uitgewerkt en gepubliceerd. In gevallen van vergiftiging en voor nader onderzoek naar het verloop van de bloedspiegels bij patiënten met epilepsie bleek deze bepaling van groot nut te zijn.

Vormingswerk, ontspanning en sport.

In het kader van het vormingswerk werd aan 43 patiënten een cursus maatschappelijke vorming gegegeven (waarin lessen zijn opgenomen met de bedoeling chronische patiënten toe te rusten met het oog op een mogelijk ontslag); 15 patiënten namen deel aan een vormingskamp te Witterzomer bij Assen. Aan teken-, schilder- en boetseercursussen namen 31 patiënten deel; aan een verkeerscursus 18 patiënten. Aan groepswerk met patiënten uit de chronische paviljoenen werd veel aandacht besteed.
Het ontspanningsprogramma omvatte clubwerk, instuif, filmvertoningen, muziek- en toneeluitvoeringen, zomerkampen en dagtochten. Gedurende de wintermaanden werd wekelijks een uitzending van Radio Dennenoord verzorgd. De ontspanningsbibliotheek had 290 vaste lezers; voor de stichtingswinkel nam de belangstelling toe. In de ontspanningsprogramma’s op de vrije zaterdag werden gemiddeld 380 patiënten per keer betrokken.
Aan de sportclubs namen 85 patiënten deel. In het kader van de sportontmoetingen met de inrichtingen in de noordelijke provincies werd deelgenomen aan de competitie.
Aan het vormingswerk werd een part-time sportleider toegevoegd. Een leerlinge van de Nijenburgh bracht een stageperiode van 7 maanden door.

Kleding en ligging.

Ter vervanging van de alpengrasmatrassen werd een proef genomen met Drakacelmatrassen. Laatsgenoemde matrassen blijken goed te voldoen.
Door de instelling van een tweede atelier in het arbeidstherapiegebouw waren wij in staat alle benodigde japonnen zelf te vervaardigen. In de naaikamer wordt thans nog uitsluitend verstelwerk verricht.
Bijzondere aandacht wordt besteed aan voetafwijkingen bij de verstrekking van schoeisel aan de patiënten.

PERSONEEL.

Op 31 december waren aan de inrichting verbonden:
Dr. J.A. de Wilde, geneesheer-directeur.
C.A. van Enk-Redert, geneeskundige, tevens waarnemend geneesheer-directeur.
Zr. J. Huizenga-Stam, adjunct-directrice.
E. Visser, hoofd adm. en econ. dienst.
J.J. Speelman, geneeskundige-specialist.
G.D. Schroor, geneeskundige-specialist.
Dr. J. Venema, geneeskundige-specialist.
J.S. Reedijk, geneeskundige-specialist.
D.H. Bouman, geneeskundige-specialist.
J. Mars, geneeskundige.
E.W. Dijk, klinisch psycholoog.
Mejuffrouw T.J. Edelman, klinisch psychologe.
A. van Haeringen, apotheker/klinisch chemicus.
Ds. Th. J. Kerssies, 1e geestelijk verzorger.
Mejuffrouw E.G. van Egmond, geestelijk verzorgster.
Wika M.J. Tang, geestelijk verzorger.
Mejuffrouw I. Schaffers, vormingsleidster.
De geneeskundige-specialist Dr. H. van Andel vertok op 1 november van Dennenoord wegens benoeming tot geneesheer-directeur van Veldwijk te Ermelo.
In het specialistenregister werden ingeschreven de geneeskundigen J.S. Reedijk en D.H. Bouman, resp. op 1 januari en 1 augustus.
Als assistent-geneeskundigen werden aan de inrichting verbonden K.R. Brinkman op 1 april; B.O.M. Bomers op 1 mei; A.J.M.L. Bomers-Marres (part-time) op 1 juli en J. Ph. Peters op 1 november.
Als zodanig vertrokken in 1962: S.L.H. Notermans en B.O.M. Bomers resp. op 1 januari en 1 oktober.

Consulentschappen.

E.J. Ebeles en J. Huber, neuropathologie.
T.B. Sikkens, neurochirurgische diagnostiek.
Dr. H.J. Sluiter, longarts.
Dr. H. Hamminga, huidarts.
J.L. Vos, oogarts.
Dr. H.J. Oterdoom, chirurg.
Dr. P.E. Hoeksema, keel-, neus- en oorarts.
J.H. Gelling, gynaecologie.
G.F. Stoker, tandarts.

Gezondheidstoestand.

In het afgelopen verslagjaar mag de gezondheidstoestand van het personeel gunstig worden genoemd. Besmettelijke ziekten deden zich niet voor. Langdurige ziekten behoorden ook nu weer tot de uitzonderingen.
Het aantal ziektedagen van verplegenden met overgevoelige slijmvliezen was gering. De controle op de gesaneerde slaapvertrekken is hierbij van groot belang.

Overzicht ziektedagen.

Opleiding en examens.

Op 8, 9 en 10 mei en op 6 november vond het eindexamen plaats. In mei waren als Regeringsdeskundigen hierbij aanwezig C.G. Moolhuizen, Geneeskundig Inspecteur voor de Geestelijke Volksgezondheid te Haren; J.N. Breetveld, zenuwarts te Bakkum; Dr. P. van der Esch, Geneeskundig Inspecteur voor de Geestelijke Volksgezondheid te Warmond en H.J. Ruiter, zenuwarts te Warnsveld.
Aan dit examen werd door 24 candidaten deelgenomen, van wie 2 moesten worden afgewezen.
In november was als gedelegeerde aanwezig C.G. Moolhuizen. Aan de 4 deelnemende candidaten kon het diploma Ziekenverpleging B worden uitgereikt.
Het overgangsexamen werd gehouden op 12 en 13 april en op 22 en 23 november. In april werd de examencommissie gevormd door Ds. IJ.K. Vellenga te Meppel; H.G. Boswijk, oud geneesheer-directeur van Veldwijk te Ermelo; J. Ris, geneeskundige te Wolfheze en Drs. H.J. Licher, klinisch psycholoog te Ermelo, terwijl als gedelegeerde van Gereformeerde Bond aanwezig was Ds. S.J. Popma te Amsterdam.

De uitslag van dit examen was als volgt:

In november was aanwezig namens de Geref. Bond Ds. F.H. Vonk te Loosduinen, terwijl de examencommissie werd gevormd door Ds. IJ.K. Vellenga, B. van der Borgh, geneesheer-directeur van Bloemendaal te Loosduinen, H.G. Boswijk en Drs. H.J. Licher.

Verenigingsleven.

De personeelsvereniging ontplooide in 1962 de volgende activiteiten:
Op 7 februari werd het toneelspel ,,Majoor Frans” door eigen leden opgevoerd.
Op 19 april werd een ,,boekendag” gehouden, verzorgd door Bouma’s Boekhuis te Groningen.
Op 30 mei werden door een conservator van het museum Kröller Müller dia’s vertoond van de daar aanwezige schilderijen.
Op 6 juni werd een kleurenfilm gedraaid van het Duits Reisinformatiebureau.
Op 6 juni werd een bustocht gemaakt naar ,,De Hoge Veluwe” waar te Otterlo de besproken schilderijen werden bezichtigd.
Op 13 juni werd een bustocht gemaakt naar Tecklenburg in Duitsland.
Op 16 juli werd een toneelvoorstelling ,,Driekoningenavond” van Shakespeare in Diever bijgewoond.
Op 12 september volgde een groot aantal leden de voorstelling van de Wiener Eisrevue in de Prins Bernardhoeve te Zuidlaren.
Op 14 oktober vond een eerste ontmoeting plaats tussen kerkjeugd van Zuidlaren en die van Dennenoord.
Op 16 oktober werd Hohe Messe-uitvoering in Groningen bijgewoond.
Als gewoonlijk werden ook dit jaar de recepties verzorgd, terwijl de zieke leden van de personeelsvereniging met fruit of bloemen werden bedacht.

Geestelijke verzorging.

Als men een jaarverslag zou beschouwen als een soort vervolgverhaal zou het ieder jaar vrij kort kunnen zijn, tenminste wat het verslag over de geestelijke verzorging betreft. Voor vele activiteiten zou men gewoonweg kunnen verwijzen naar wat over een voorafgaand jaar werd gepubliceerd.
Aangezien echter een jaarverslag niet een vervolgverhaal is, maar zoveel mogelijk moet weergeven wat er gebeurd is, terwijl dit anderzijds kort moet zijn zal het tenminste nog enige kans hebben gelezen te worden, zal nu worden gepoogd de hoofdzaken der activiteiten te memoreren alsmede de bijzondere gebeurtenissen die in dit jaar plaats vonden.
De kerkdiensten werden geregeld gehouden en kregen afwisseling door het optreden van predikanten ,,van buiten” en door maandelijkse zangdiensten. Het H. Avondmaal werd eenmaal in de 3 maanden gevierd. De middagdiensten werden vanaf 1 november verschoven naar de avond (7 uur) in verband met de verruiming van de bezoektijd op zondagmiddag. Veel nadeel noch voordeel bracht dit voor het kerkbezoek, dat evenals veelal buiten de inrichting, in een tweede dienst geringer is dan in de morgendienst. Wel werd door deze maatregel de zondag, die voor vele patiënten een moeilijke en vervelende dag is, meer gevuld en derhalve prettig gemaakt.
De maandelijkse collecten bleven goed op peil. Ze waren bestemd voor verschillende inter-kerkelijke doeleinden. uit de opbrengsten bleek dat het ene doel onze mensen meer toespreekt dan het andere en dat men terdege overweegt wat men geven zal. De collecte voor de getroffenen door de overstromingsramp in Perzië gaf b.v. een relatief hoge opbrengst.
Hoewel het bezoek aan de patiënten zoveel mogelijk werd geïntensiveerd, bleef het contact vooral met de chronische patiënten over het algemeen te sporadisch door tijdgebrek. Om hen nog zo goed mogelijk te benaderen werden in enkele afdelingen zaaldienstjes gehouden en in totaal 11 paviljoenen bijbelkringen. Om het werk op deze Bijbelkringen te stimuleren en aan te passen bij het niveau der deelnemers werd de vervolgcursus vooortgezet voor de leid(st)ers (Ongeveer 20), waarbij mejuffrouw Van der Maas, docente aan de Jelburg, enige malen assistentie verleende om de verschillende mogelijkheden te bezien in de niet-verbale benadering van de chronische patiënt. Veel bleef nog in het stadium van tasten, zoeken en experimenteren.
Twee catechisaties werden gehouden, één voor dames en één voor heren. Zes patiënten legden openbare belijdenis van geloof af. Van hen ontving één sacrament van de Doop tijdens een indrukwekkende dienst in de stichtingskerk.
In de mannenvereniging werd er naar gestreefd de deelnemers tot meer zelfwerkzaamheid te brengen.
Op verschillende manieren werd contact gezocht en onderhouden met de thuiskerken en de predikanten der patiënten.
De zorg voor het personeel had vooral het karakter van instructie op allerlei cursussen: aan hen die in vooropleiding waren, aan de leerling-verpleegsters- en verplegers, aan de arbeidstherapieleid(st)ers en aan de bijbelkringleid(st)ers (hoofdzakelijk gediplomeerde verpleegsters en verplegers).
Op zondagavond 14 oktober was er in de cantine der inrichting een ontmoetingssamenkomst met de kerkelijke jeugd van het dorp. De verwachting bestaat dat het informele contact met het personeel zal worden bevorderd doordat één der geestelijke verzorgers zich liet opnemen in het bestuur der personeelsvereniging.
Door één der geestelijk verzorgers werd op de refereeravond van 30 oktober gesproken over de niet-verbale mogelijkheden in de calvinistische zielszorg.
Met de medische studenten van de Rijks Universiteit te Groningen, die telkens gedurende 14 dagen als co-assistenten op Dennenoord vertoefden, werd gesproken over het werk der geestelijke verzorging.
De cursus voor predikanten van verschillende kerkformaties in de 3 noorderlijke provncies werd voortgezet met ruim 30 deelnemers. Op 8 januari sprak Dr. J. Venema over depressie, zonde, schuld; op 2 april Dr. H. van Andel over problemen rond gestoorde huwelijken en op 14 mei Dr. J.G. Fernhout (Den Haag) over moeilijkheden bij de pastor zelf. Op 29 mei vond een forumgesprek plaats, waaraan o.a. hun medewerking verleenden Prof. Dr. P. Roscam Abbing (Groningen) en Ds. P.C. van Leeuwen (Den Haag). Op de cursusdag van 10 september stond het werk op Dennenoord in het middelpunt door korte inleidingen en een excursie.

GEBOUWEN EN TERREINEN.

Gebouwen.

In het dorp Zuidlaren werden twee woningen aangekocht.
De bouw van het mortuarium, in de nabijheid van het kerkhof, naderde aan het einde des jaars zijn voltooiing.
Na het gereedkomen van de uitbreiding van de achterzaal in paviljoen 7, werd de bestaande achterzaal gemoderniseerd. Bij paviljoen 15 werd een buitengarderobe gebouwd. De Heuvel, voorheen bewoond door een aantal patiënten, werd na de brand in maart 1961 ingericht voor huisvesting van intern personeel.
De werkzalen voor arbeidstherapie in het Noorder Sanatorium werden tijdelijk ondergebracht in het sousterrain van dit gebouw; de dagzalen op de vleugels C en D konden daardoor hun oorspronkelijke bestemming herkrijgen. In paviljoen 6 werden slaapzalen gemoderniseerd; in het woongedeelte van de centrale keuken personeelskamers opgeknapt.

Installaties.

In de paviljoenen 15 en 22 werden de verwarmingsketels vervangen door oliestookinstallaties.
In de wasserij werd een openend-wasmachine geplaatst.
De geluidsinstallatie in het kerkgebouw werd vernieuwd.
Voor het transport van wasgoederen en dergelijke werd een vervoermiddel aangekocht.

Terreinen.

De oprijlaan naar het Noorder-Sanatorium en die naar de woning van de Geneesheer-Directeur werden geasfalteerd.
Het terrein langs de in 1961 geasfalteerde weg van de kerk naar de uitgang bij het gemeentebos werd gerestaureerd.

~~~~~~~~~~~~~~