Lentis Magazine, 4-2021
In de spiegel van de tijd
Ditmaal is het echt anders
Door Rense Schuurmans
Het gezegde ‘niets nieuws onder de zon’ wordt gebruikt om aan te geven dat iets al eerder heeft plaatsgevonden. Feitelijk is dit uitgesloten, omdat omstandigheden nooit tot in detail gelijk zijn. Maar als het gaat over algemene begrippen, dan is het gezegde bruikbaar in de menselijke communicatie. Zo kan iets wat in een ver verleden plaatsvond, associaties oproepen met gebeurtenissen in de tegenwoordige tijd.
Ontwrichting
Als voorbeeld wordt in dit artikel het jaarverslag van 1916 gebruikt van de Vereniging van Krankzinnigengestichten, waartoe ook Dennenoord behoorde; het is dan twee jaar na het begin van de Eerste Wereldoorlog. In het verslag worden kenmerken beschreven waaruit de oorlog is ‘geboren’. Het verslag begint met: al tientallen jaren zijn verschijnselen zichtbaar die de sociale ontwrichting typeren. Zo vermeerderden misdaad en geestelijke gezondheidsproblematiek in onrustbarende mate. Als reden wordt de vlucht van de techniek genoemd, die het leven niet alleen vergemakkelijkte, maar ook drukker en woeliger maakte. De gestelde eisen aan de mens zijn veel hoger geworden; er moet veel meer werk worden gedaan. Daarnaast is de weeldezucht en de jacht op genot zover opgedreven dat de strijd om het bestaan alweer is verzwaard. De onderlinge concurrentiestrijd ‘voert veler zenuwleven ten verderve’. Het verslag ademt de sfeer van: ‘in korte tijd is meer veranderd dan in de voorafgaande eeuwen’.
Herkenning
Wie dit leest zal herkenning voelen met ontwikkelingen in de tegenwoordige tijd. Het beroep dat er op de geestelijke gezondheidszorg wordt gedaan is nog nooit zo hoog geweest, er wordt gesproken over een rat race met winners en losers en over een aarde uitputtende consumptiedrang. Er is in de afgelopen 25 jaar meer veranderd dan eerder in honderden jaren volgens jaarverslagen geschreven in de huidige tijd. Het bijzondere van de eigen tijd lijkt een repeterend gegeven. We zeggen dan, ditmaal is het echt anders.
